We hebben het einde van de blogserie bereikt. Nu de basis van de theorie is besproken, is het tijd om te praten over hoe je dit als tool kan gebruiken voor personages. Wat heb je hier nu eigenlijk aan? Hoe pas je dit toe?
Consistentie
Door te bepalen welk type je personage is, kun je hem/haar consistenter schrijven. Je personage zal by default de eerste twee functies gebruiken. Die vormen ongeveer 90% van je persoonlijkheid. Dit helpt bij consistentie omdat je zo voor jezelf besluit hoe je personage informatie binnenkrijgt en die gebruikt om beslissingen te nemen. Het zou, bijvoorbeeld, vreemd zijn als personage A de eerste helft van het boek continu de gevoelens van anderen overweegt bij beslissingen en wil doen wat goed is voor ‘de groep’, maar in de tweede helft ineens iets doet wat de anderen benadeelt “omdat het efficiënter is”. De cognitieve functies kunnen een houvast bieden voor het schrijven en voorkomen dat je personages out of character handelen omdat het plot dat vereist.
Consistentie is echter lang niet het enige nut hiervan.
De functies in stress
Er zijn verschillende fenomenen die het resultaat zijn van de manier waarop je functies omgaan met stress en zelfs trauma – en daar hebben fictieve personages meestal genoeg van 😉 Omdat verhalen draaien om conflict en je personages veel te verduren zullen hebben, zijn deze fenomenen interessant om te bestuderen en leuk om mee te spelen. Ik zal er drie uitleggen.
Het is overigens zo dat veranderende resultaten bij de online tests hiermee te maken kunnen hebben. Dat is een van de redenen dat de functies eigenlijk beter werken als middel om je type te vinden dan zo’n arbitraire set vragen. Maar goed, dat daargelaten.
Zoals ik al zei, zal ik hieronder drie fenomenen bespreken, elk met een fictief personage als voorbeeld: in de greep raken van je ondergeschikte functie, vastzitten in een loop, en het naar voren treden van je schaduw.
In de greep van …
De cognitieve functies manifesteren zich op specifieke manieren, afhankelijk van hun positie in de rangschikking. Zo wordt de ondergeschikte (4e) functie vaak de Aspiring function genoemd en voelen mensen de behoefte om die te ontwikkelen. Vaak voelen ze ook ontzag voor typen die die functie als dominante hebben (en op een gezonde manier gebruiken). De dominante functie is niet per se de sterkste, maar wel de meest natuurlijke functie van de gebruiker. Deze functie kan echter uitgebrand raken als hij te veel gewicht op zijn schouders krijgt. In zo’n situatie kan iets interessants gebeuren bij je personage. Hij/zij kan namelijk wanhopig grijpen naar de ondergeschikte functie.
Greep-ervaringen worden gekarakteriseerd door obsessief, dwangmatig, verslavend en/of perfectionistisch gedrag (Personality Junkie). De greep leidt meestal tot ongezond gedrag en een inflexibele houding.
De “verleidingen” van de ondergeschikte functies die resulteren in een greep, zijn als volgt beschreven door Personality Junkie:
ExTJs (ondergeschikte Fi):
“Mijn persoonlijke gevoelens, waarden en familie zullen me heelheid brengen.”
ExFJs (ondergeschikte Ti):
“Logisch en zelfvoorzienend zijn zal me heelheid brengen.”
IxTPs (ondergeschikte Fe):
“Erkenning of sociale status bewerkstelligen zal me heelheid brengen.”
IxFPs (ondergeschikte Te):
“Mijn leven organiseren of groeien in mijn beroep zal me heelheid brengen.”
INxJs (ondergeschikte Se):
“De wereld perfectioneren of rijkdom verkrijgen zal me heelheid brengen.”
ISxJs (ondergeschikte Ne):
“Connecties maken en creatief zijn zal me heelheid brengen.”
ESxPs (ondergeschikte Ni):
“Inzichten verkrijgen en verspreiden zal me heelheid brengen.”
ENxPs (ondergeschikte Si):
“Het verleden en tradities eren zal me heelheid brengen.”
Dit is iets wat je bij een fictief personage terug kan laten komen, zoals ik zal doen in boek 2 van Shirareta Sekai. Aangezien ik die nu (helaas) niet als voorbeeld kan nemen, gebruik ik even iemand van Game of Thrones (als je de serie niet hebt gezien/afgekeken, bevat de analyse mogelijk kleine spoilers.
Daenarys Targaryan (Game of Thrones)
Een personage met een duidelijk aanwezige ondergeschikte functie is Daenarys Targaryan van Game of Thrones (Ik heb zelf de boeken nog niet gelezen, dus ik gebruik de versie van de serie). Over Daenarys’ type is nogal wat discussie, maar ik ben het persoonlijk eens met de analyse van Causal Cognition. Daenarys past haast perfect bij het INFP type, met de functies Fi-Ne-Si-Te. Velen vinden haar een INFJ omdat ze een sterke Ni-visie zou hebben, maar dat lijkt eigenlijk pas in het laatste seizoen die kant op te gaan, en het laatste seizoen… ga ik buiten beschouwing laten hiervoor.
Daenarys wordt enorm gedreven door haar waarden en idealen (hartstikke Fi dus) en haar ondergeschikte Te komt regelmatig terug in de vorm van haar draken. Haar vernietigende kinderen dienen als een verrassend mooie metafoor voor die ondergeschikte Te die niet helemaal onder controle is. Ik zou zeggen dat Daenarys meermaals in de greep van haar Te is, doordat haar positie vereist dat ze assertief actie onderneemt en haar omgeving structureert. Ze is er alleen niet bijzonder goed in… Haar waarden zijn duidelijk, maar het daadwerkelijk regeren – waar ze haar Te voor nodig heeft – is niet haar sterkste punt.
Haar situaties dwingen haar echter wel vaak om in Te-modus te zitten en resulteren zo in de greep-ervaringen, met de verwoestende gevolgen van dien. Omdat haar ondergeschikte Te hier als een soort kooi werkt en haar vasthoudt, staat ze op dergelijke momenten niet meer open voor advies, terwijl ze normaliter raad vraagt aan anderen.
Vast in een loop
Nog een mogelijkheid bij stress is vast komen zitten in een loop. Er is discussie over of dit werkelijk kan en hoe het precies genoemd en verklaard zou moeten worden, maar de essentie van het idee is dat je terugvalt op twee functies en daarin blijft zitten. Ik zal een van mijn eigen personages hierbij als voorbeeld nemen: Kazuto.
Nagata Kazuto (Shirareta Sekai, de terugkeer van Layhar)
Kazuto, de theeliefhebber en krijger van mijn verhaal, is mijn INFP-buddy met de functies Fi-Ne-Si-Te.
(Hoewel ongeveer 4% van de bevolking dit type heeft, is het oververtegenwoordigd in fictie, haha. Misschien door al die INFP auteurs…)
Hoe dan ook, Kazuto zit aan het begin van het verhaal in een Fi-Si loop. Normaliter gebruikt hij Fi en Ne het meest, maar in zijn loop keert hij zich af van zijn extraverte functies. Zijn focus is gaan liggen op Fi en Si, waardoor hij zich obsessief richt op het verleden. Wanneer de default functies niet lijken te werden, zoekt een INFP in een Fi-Si loop antwoorden in het verleden en richt hij zich op details. Hij wordt zelfkritisch door Fi, die een waardeoordeel geeft aan zijn acties in het verleden, wat resulteert in schuldgevoel en een obsessie met gemaakte fouten (Personality Growth).
Dit is bij Kazuto te zien door de manier waarop hij met zijn trauma omgaat (waar ik niet op in zal gaan, in verband met spoilers). Ne zou hem normaal gesproken enthousiast maken over toekomstige mogelijkheden, maar in plaats daarvan is Kazuto teruggetrokken en leeft hij grotendeels in het verleden. Ne draait vooral om innovatie, terwijl Si zich bezighoudt met behoud. Ne stelt de vraag ‘wat kan er zijn?’ terwijl Si vraagt ‘hoe hoort het te zijn?’ of ‘hoe is het geweest?’
De Fi-Si loop op zich is niet extreem schadelijk – soms kan het de INFP juist helpen – en vaak komt de INFP en vanzelf weer uit, maar dit is niet altijd het geval. Als de INFP te lang in de loop blijft zitten, wordt het ongezond en kan hij emotioneel uitgeput raken (dit geldt trouwens voor elk type). Kazuto, die al jaren in zijn loop zit, ontsnapt er daardoor niet zo makkelijk uit…
Schaduwfuncties
De manier waarop schaduwfuncties naar voren komen, kan ook interessant zijn voor je personages. Op de website, Psychology Junkie, wordt uitgebreid beschreven hoe de schaduwfuncties van de INFJ en de INFP zich manifesteren, en ik zal een korte samenvatting geven van de rollen van schaduwfuncties die hierin beschreven staan, namelijk:
- Opposing Role (Tegengestelde rol): Deze functie komt voornamelijk naar voren op een defensieve manier. Als je in een verhitte discussie zit met iemand die je ego beledigt, kun je met deze functie bruut terugslaan, als een kind dat zijn zin niet krijgt. Het gaat tegen je normale manier van denken in. (Psychology Junkie)
- Critical Parent (Kritische Ouder): Deze functie heeft zijn naam te danken aan zijn verschijning als de zeurende stem in je hoofd die beweert dat je hebt gefaald, niet goed genoeg bent of iets ondermaats hebt gedaan. Deze afkeurende toon kan hij gebruiken richting jou én anderen. (Psychology Junkie)
- Trickster (Bedrieger): Trouw aan zijn naam, misleidt deze functie je en overtuigt hij je dat iets belangrijk is om te doen voor de verdediging van je ego. Het geeft je een verknipt beeld van je ervaringen, waardoor je jezelf en anderen in een vals licht ziet en op anderen reageert op een disproportioneel kritische en defensieve manier. Hij komt vooral naar voren als je identiteit en eigenwaarde zwaar worden bedreigd. (Psychology Junkie)
- Demon: Deze functie is het meest onderdrukt en onbewust, en bepaalt hoe je informatie verwerkt in je slechtste en meest destructieve toestand. Het komt naar voren bij een ernstige bedreiging voor je ego. Regelmatig in aanraking komen met je ‘demon’, brengt het risico op flinke mentale kwelling en is een teken dat je een breekpunt hebt bereikt. (Psychology Junkie)
Dus, hoe kun je schaduwfuncties gebruiken? Om dat te illustreren, zal ik mijn eigen hoofdpersoon, Ai, als voorbeeld nemen.
Ai (Shirareta Sekai, de terugkeer van Layhar)
Je zou het op basis van stereotypen niet zeggen, maar Ai is een INFJ. Door externe omstandigheden handelt ze niet zoals ze normaal gesproken zou doen en is haar persoonlijkheid, als het ware, “vervormd”. Door de extreme stress is ze vervallen in haar schaduwfuncties en het leuke met verhalen – vooral fantasy – is dat je abstracte concepten een tastbare vorm kan geven, zoals de Te draken van Daenarys.
Ais schaduwfuncties (Ne-Fi-Te-Si) zijn namelijk terug te vinden in haar gezelschapspartner: de vos Chimata. Hij representeert de functies die in Ais onderbewustzijn liggen en naar voren zijn getreden in haar levensbedreigende omstandigheden. Psychology Junkie schrijft het volgende over schaduwfuncties: (Ik heb zelf nadruk toegevoegd)
“Because the shadow functions are largely unconscious, and we don’t associate them with our “true” selves, they almost never completely take over our personalities. They stay in the background, we don’t truly identify with them, but they may “speak” to us throughout the day when we experience stressors or threats to our ego.”
Chimata praat letterlijk tegen Ai en neemt haar slechts zelden over. De momenten dat hij het gesprek aangaat, zijn ook grotendeels momenten dat Ai fysiek gevaar loopt of emotionele stress ervaart. Hij verwoordt de twijfels, zelfkritiek, e.d. die Ai heeft en de momenten dat zij tegen hem ingaat, zijn momenten dat ze – al dan niet bewust – uit de schaduw tracht te ontsnappen. Een logische character arc voor Ai is om terug te keren naar haar primaire functies (Ni-Fe-Ti-Se).
Eindeloze mogelijkheden
Het leuke bij personages is dat je met deze theorie kan spelen. Of je nu gelooft dat iedereen echt een vast persoonlijkheidstype heeft of niet, het blijft een handige tool, zowel voor schrijven als het dagelijks leven. De theorie geeft wellicht geen accurate weergave van de werkelijkheid, maar dat hoeft hij ook niet te doen. Het nut ervan is juist dat het een kader biedt om jezelf en anderen beter mee te begrijpen, en een vocabulaire om de manier waarop je werkt beter te communiceren naar anderen en zo meer begrip te kweken.
Afijn, terug naar het schrijven. De theorie van cognitieve functies, greep–ervaringen, loops en schaduwfuncties bieden – waar of onwaar – eindeloze mogelijkheden voor personages. Je kunt hem op allerlei manieren toepassen en er volop mee experimenteren. Laat je creativiteit vloeien!
Je avontuurlijke ENFP met dominante Ne gaat in lange periodes van stress misschien obsessief schoonmaken, aangespoord door de ondergeschikte Si. Je ondernemende, productieve ENTJ voelt zich wellicht ontspannen bij het invullen van haar agenda en het opstellen van een plan, terwijl diezelfde dingen een ISFP in de stress doen schieten. Zo zorg je ervoor dat je verschillende personages niet op dezelfde manier reageren op ontspanning of stress, wat ze geloofwaardiger maakt.
Verder geeft het meteen ideeën voor character arcs. Een INFJ met dominante Ni en ondergeschikte Se kan zich misschien meer leren gronden in de realiteit. Door zijn Ni is hij immers geneigd de realiteit (het focuspunt van Se) voorbij te gaan en direct te filosoferen over waarom dingen zijn zoals ze zijn en/of hoe ze in de toekomst zullen zijn. Een ENTP met dominante Ne en ondergeschikte Si kan misschien leren een onderneming af te maken, omdat ze zich door Ne bezighoudt met oneindige mogelijkheden en tienduizend projecten tegelijk begint zonder die ooit af te maken. Het idee van afsluiting ligt haar niet lekker.
Kortom, de cognitieve functies kunnen je helpen personages en hun arcs verder uit te werken en voorkomen dat ze dingen doen die out of character zijn.
Hopelijk hebben jullie genoten van deze blogserie. Dit is dus wat ik gebruik voor mijn personages, maar dat maakt het niet de “beste” manier. Iedereen heeft zijn eigen voorkeuren. Hoe maak jij graag personages? Wat zijn jouw manieren om ze consistent te houden? Laat het me vooral weten in de comments! 🙂
Bronnen:
- Personality Junkie. “The Inferior Function: Traps, Temptations, & “Grip Experiences”.” Accessed on March 17, 2020. https://personalityjunkie.com/05/the-inferior-function-traps-temptations-grip-experiences/
- Causal Cognition. “INFP Corner: Typing Game of Thrones Characters (SPOILERS!)” YouTube. Uploaded on July 23, 2017. https://www.youtube.com/watch?v=-Z2EK7jGk7U
- Personality Growth. “INFP Fi-Si Loop: What It Means and How to Break Free.” Last modified on October 26, 2019. https://personalitygrowth.com/infp-fi-si-loop-what-it-means-and-how-to-break-free/
- Psychology Junkie. “Understanding INFP Darkness: Getting to Know the INFP’s Shadow Functions.” Last modified on October 10, 2017. https://www.psychologyjunkie.com/2017/10/10/understanding-infp-darkness-getting-know-infps-shadow-functions/
- Psychology Junkie. “Understanding INFJ Darkness: Getting to Know the INFJ’s Shadow Functions.” Last modified on August 19, 2016. https://www.psychologyjunkie.com/2016/08/19/infj-darkness-understanding-infjs-shadow-functions/
1 thought on “Blogserie: Personages maken met MBTI – Deel 4 – De toepassing”