Vijf Elementen en de Kalender

Wuxing

Een theorie die belangrijk is voor de Shirareta Sekai-serie is de Chinese kosmologische theorie van 五行 wuxing – of wuhsing – wat vaak vertaald wordt als de ‘vijf fasen’ of de ‘vijf elementen’. De vijf fasen – hout, vuur, aarde, metaal en water – zijn met elkaar verbonden op basis van hoe ze elkaar voeden (lichtblauw in de afbeelding) of juist vernietigen (donkerblauw) en worden geassocieerd met seizoenen, kleuren, organen e.d.

Samen met yin/yang vormt het de basis van Chinese kosmologie ontwikkeld in de periode van de Strijdende Staten (403-221 v.Chr.) en begin Han dynastie (206 v.Chr. – 220 n.Chr.)  en als theorie werd wuxing gebruikt als verklarend model voor Chinese geschiedenis – zoals de cyclische opkomst en val van dynastieën –, filosofie en geneeskunde (The Cambridge Dictionary of Philosophy, 982).

Hoe komt de wuxing theorie terug in de boekenreeks? Om te beginnen komt het element ‘hout’ terug in de omslag van ‘de terugkeer van Layhar’ en is dit element verbonden met Ao Guang, de blauw/groene drakenkoning van de Oostzee (of de Draak van het Oosten, zoals hij heet in het boek), en met de oostelijke windrichting. Een ander belangrijk element in het verhaal is ‘water’, wat verbonden is met de zwarte drakenkoning van de Noordzee, Ao Shun, en de noordelijke windrichting. Ik zal nog een apart artikel schrijven over de drakenkoningen.

Belangrijker voor het eerste boek dan de windrichting is echter het seizoen waar water mee verbonden is: de winter. De elementen ‘vuur’, ‘metaal’ en ‘aarde’ – en de kleuren, windrichtingen en seizoenen waarmee die verbonden zijn – zullen in volgende delen belangrijk worden.

Wil je meer weten over wuxing en met welke seizoenen, kleuren, smaken, organen, e.d. elk element verbonden is? Er staat een handige tabel op de site van Travel China Guide.

De oude Japanse kalender

Zoals te verwachten valt maakt de wereld van de Shirareta Sekai-serie gebruik van de oude Japanse kalender. Dat is een maankalender die uitgaat van maanden van 29 of 30 dagen (en waar nodig een 13^e maand) en die de jaarwisseling aan het begin van de lente plaatst, in plaats van januari. Verder is de wuxing theorie ook in de kalender terug te vinden, namelijk in het eto-systeem.

干支 kanshi, ofwel eto, is een systeem dat periodes kent van 60 jaar en waarin de wuxing theorie samengevoegd worden met de twaalf dieren van de Chinese dierenriem (Shumacher 2014). Van elk element is een hogere en een lagere versie, de grote broer 兄 e en de kleine broer 弟 to – waarschijnlijk afkomstig uit het yin/yang-dualisme – dus in totaal geeft dat tien mogelijkheden (Shumacher 2014). Elk jaar is een combinatie van een element en een dier.

Zo krijg je kinoe + ne, kinoto + ushi, hinoe + tora, hinoto + u, etc. Bij inu keer je terug naar kinoe en ga je door naar kinoto + i, enzovoort. Op die manier ga je de lijst langs totdat je na een cyclus van 60 jaar weer bij kinoe + ne bent. Hierdoor heb je dus 60 mogelijke combinaties (niet 120).

Naast het eto-systeem kende de oude kalender 数え年 kazoedoshi, waarbij iemand bij geboorte al één jaar was (JapanKnowledge, n.d.). Daarnaast was iedereen “jarig” tijdens de jaarwisseling. Dus als iemand bijvoorbeeld in januari geboren was, was hij al na een maand een 2-jarige.

Er zijn veel theorieën over persoonlijkheidskenmerken die gebonden zijn aan bepaalde geboortejaren (een beetje vergelijkbaar met het idee van sterrenbeelden). Dit kan helaas leiden tot discriminatie, zoals bij het ‘vuur paard’. Opvallend is dat in 1966 (het jaar van het vuur paard) geboortecijfers drastisch daalden, omdat het geloof bestaat dat vrouwen die in zo’n jaar geboren zijn, gevaarlijk zijn door hun koppigheid en onafhankelijkheid (China Buddhism Encyclopedia 2014).

Het is misschien dan ook geen verrassing dat de 19-jarige Hana – van ‘de terugkeer van Layhar’ – geboren is in het jaar van 丙午 hinoe-uma, het (hogere) vuurpaard. En zo is Ai (15 jaar) geboren is het jaar van de (hogere) metaalhond, 庚戌 kanoe-inu, Kazuto (21 jaar) in het jaar van de (hogere) vuurdraak, 甲辰 kinoe-tatsu, en Saburo (32 jaar) in het jaar van de (lagere) waterslang, 癸巳 mizunoto-mi.

Wil je meer weten over dit onderwerp? Neem dan eens een kijkje op de site van Tofugu of die van Mark Shumacher.

Bronnen:

1. Audi, Robert. 1995. “wu-hsing”. The Cambridge Dictionary of Philosophy: pp. 982.
2. Travel China Guide. 2018. “The Five Elements (Wu Xing)”. Last modified December 3, 2018. https://www.travelchinaguide.com/intro/astrology/five-elements.htm
3. Shumacher, Mark. 2014. “Zodiac calendar & lore.” Last modified July, 2014. http://www.onmarkproductions.com/html/12-zodiac.shtml
4. Tofugu. 2014. “The many Japanese calendars”. Last modified on July 15, 2014. https://www.tofugu.com/japan/japanese-calendar/
5. China Buddhism Encyclopedia. 2014. “Year of the Fire Horse.” Last modified March 20, 2014. http://www.chinabuddhismencyclopedia.com/en/index.php/Year_of_the_Fire_Horse
6. “かぞえ‐どし【数え年】”, Digital Dai-ji-sen Japanese Dictionary, JapanKnowledge, https://japanknowledge-com.ezproxy.leidenuniv.nl , (accessed Dec.12, 2018)